Circassian Music & Musicology
Traditional Circassian Songs
НЭХУЩ УДЖ (Nexwsch Wij; The Dawn Wij)
[Kabardian; written by Zalimx’an Dischech’ (ДыщэкI Залымхъан); sung by Zawir Tut (Тут Заур; Tutov), highly accomplished singer and ex-Minister of Culture in the Kabardino-Balkarian Republic. Zalimx’an Dischech’ was best known for the song ‘Glory Road’ celebrating 400 years of the ‘voluntary’ joining of Kabarda to Russia in 1557. He was duly awarded the Medal for Heroic Labour by the Presidium of the Supreme Soviet. His song ‘Nexwsch Wij’ has kept its popularity to this day. The melody is that of a wij dance. This is the famous baritone’s cover of the song]
Нэхущ уджыр ирагъажьэ,
ЗэIэпэхъухэри йоуджэкI.
Уэзым синэр птедиями,
НэгъуэщI щIалэхэмкIэ усфIоплъэкI!
Собзэрабзурэ узощэкI.
Си хъуэрыбзэхэм уемыдаIурэ,
НэгъуэщI щIалэхэмкIэ усфIоплъэкI!
Сигум къеуэу лъагъуныгъэм.
СыщIэупщIэурэ сыпхоплъэкI,
Жуапыншэу сыкъогъанэри,
НэгъуэщI щIалэхэмкIэ усфIоплъэкI!
Уэ упагэмэ сыерыщкъэ,
Ерыщагъэри къызобэкI.
Лъагъуныгъэм уезгъэщIынкъэ
НэгъуэщI щIалэхэмкIэ уемыплъэкI.
The dawn wij has begun,
The dancers are moving round.
I only have eyes for you,
Yet, you keep glancing at other lads!
|
1DawnWij.mp3 Size : 2516 Kb Type : mp3 |
АДЫГЭХЭР КЪОФЭ!
(Adigexer qofe!; The Circassians are dancing!)
[Sung by Cheriym Nexwsch (Нэхущ Чэрим). Nexwsch (Nakhushev) has gained a solid reputation as a singer of traditional and modern songs. Amongst his popular songs are ‘Daxezhan’ (‘Daxezhan’=name of a girl). His repertoire also includes choice chants and ballads from the Nart Sagas]
Пшэр зэрызехьэу уэгум ихьамэ,
Дыгъэр къэувыIэу къызыплъэкIамэ,
КъыршхэмоспыIэрзыщхьэрахамэ,
Хырикъимыуэузиущэхуамэ.
Ежьу :
Къофэ, къофэ, къофэ, Адыгэ Лъэпкъыр !
Къофэ, мэгуфIэнобэ, си Къэбэдейхэр !
Ей си дуней, ой си Къэбэрдей,
Ей си дуней, ой си Адыгей,
Къафэ, гуфIэ, Iэгум теуэ, нобэ си Къэбэрдей,
Дыгъэр, Мазэр, уэ къэбдофэ, нобэ си Адыгей,
ЩIылъэр, Уафэр, уэ къохъуапсэр, нобэ си Къэбэрдей.
Вагъуэхэр пщIыпщIу уэгум ипхъамэ,
Дыгъэм и бзийхэр зыкIэщIипхъамэ,
Хъыринэ ещIэу щIылъэм щIидзамэ,
ЦIухухэм щхьэнгъубжэр зым щIэгъуэдзамэ.
Ежьу.
Мылылъэ губгъуэр псыуэ жабзэмэ,
Алаырэбгъу щхъуантIэр щIым къиубгъуамэ,
Бзыухэр бзэрабзэу жыгыщхьэм исмэ,
Мазэм ипсикIэу сэлам къыдихмэ.
Ежьу.
Бораным щIылъхэм зыщIиубгъуамэ,
ЩIымахуэ щылэм зиудыгъамэ,
Iэгуауэ макъыр уафэу уэуамэ,
«Афэрым» жиIэу дадэ тэджамэ.
Ежьу.
|
|
AdigexerQofe!.mp3 Size : 4316 Kb Type : mp3 |
The following two pieces are different covers of the same classic. The first is the original version by the versatile minstrel Wimar Thebisim (Тхьэбысым Умар), the other by the Adigean singer Alla Jarim (Джарым Элла).
Among recent traditional musicians, a special place is reserved for Wimar Thebisim (Umar Tkhabisimov; 1919-1998), whose fame has spread outside the
Wimar Thebisim (Тхьэбысым Умар),
one of the most prolific traditional song writers
of the second part of the 20th century.
|
|
Thine Eyes!1.mp3 Size : 1983 Kb Type : mp3 |
|
|
Thine Eyes!2.mp3 Size : 2768 Kb Type : mp3 |
О УНИТIУ!
(We Winiyt'w!; Thine Eyes!)
[Adigean]
(ГущыIэхэр зыер Жэнэ Къырымыз, орэдышъор зыер Тхьабысымэ Умар)
1.
О унитIур сыгум итIысхьагъэшъ,
Тэ сыкIоми ренэу сэ сигъусэх.
Сэ сшIоигъоу ахэр къахэсхыгъэшъ,
Сиорэд пэублэу сафэусэ.
Refrain:
О унитIу, о унитIу
Анахь дахэ щымыI.
О унитIу, о унитIу
Шъэфы Iаджи къысаIу.
2.
О унитIур тэди щысэшIэжьы:
Къэгъагъэмэ гушIохэу къахэплъы,
Жъогъо быным чэфэу пэгушIожьых,
ХычIэ къаргъом лыдыхэу къычIэплъы.
Refrain.
3.
О унитIур гуфабэм игъунджэу
Зэрэпсаоу дунаир къарэщы.
Ахэр сымылъэгъумэ рэхьатыдджэу
Уахътэр сэ исэхи, бэу сэзэщы.
Refrain.
4.
Нурэ дахэр унитIу къакIехы,
Тыгъэм инэбзыйхэри къакIэпсы.
СагъэгушIоу пкIыхьапIэу сэлъэгъух,
СишIулъэгъуи Iэзэгъоу фэхъугъэх.
Refrain.
МАМЫТIЭ!
(Mamit’e!; My Mamit’e!)
[This is a satirical account of lazy Mamit’e and how his sloth has pitted him last among his peers in terms of his position and situation in life. The song is performed by the late Anatoly Weter (Уэтэр Толэ; Otarov), who possessed a powerful, yet lyrical voice suitable for such energetic songs as ‘Xekw Wered’ (‘Song for the Fatherland’), and ‘Gwm yi wered’ (‘Song of the Heart’), both written by Wimar Thebisim and Qirimiz Zhene. Amongst his timeless recordings are the anthem-like ‘Diy nex’izchxem qitxwefsch’am winafe’ (‘The Decree of Our Elders’) and two ancient Nart chants, namely ‘Baterez’ (‘Baterez’) and ‘Nisrenzchach’e’ (‘Nisrenzchach’e’); (Kabardian)]
1.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
Хадэ губгъуэ дахэр етагъахэщ,
ЛажьакIуэ зэманыр къэсыгъахэщ.
Уи ныбжьэгъухэм псэуми хадэ япщIэ.
Ей, ей, си МамытIэ,
Я къалэныр псэуми ягъэзащIэ.
2.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
Хадэ пщIэгъуэ къэсмэ ущIомэхыр,
‘Лажьэ’ къыбжаIамэ ущIомэхыр.
Уэ уи щхьэхынагъэм сыт къыпхуихьрэ?
Ей, ей, си МамытIэ,
Дахэм укъилъагъумэ къопагэкIыр.
3.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
Анэ гу хэгъэщIыу ущIыдэсыр,
Къуажэ кIыхь жьауапIэм ущIыщIэсыр,
Уэ уи щхьэхынагъэм сыт къыпхуихьрэ?
Ей, ей, си МамытIэ,
Хъуркъым ар псэукIэ, ар зэгъащIэ.
4.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
…
Хъуркъым ар псэукIэ, ар зэгъащIэ,
ЩIэнакIалъэ псэуми уэ укъащIыр.
Ей, ей, си МамытIэ,
Хъуркъым ар псэукIэ, ар зэгъащIэ.
5.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
Хуитыныгъэ лъыхъуэу ущIыдэсыр,
Уэ уи щхьэхынагъэм сыт къыпхуихьрэ,
Уэ мы дуней дахэм ущIытетыр?
Ей, ей, си МамытIэ,
Уэ уи щхьэхынагъэм удокIуэдыр.
6.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
ЛажьакIуэфIэ кIуэхэм уэ яхыхьэ,
Псэури уэ къохъуапсэу лIыгъэ зехьэ,
ЛажьакIэфIэ ухъумэ къыбдэкIуэнкъэ.
Ей, ей, си МамытIэ,
Псэури уэ къохъуапсэу лIыгъэ зехьэ.
|
|
Mamit'e!.mp3 Size : 2450 Kb Type : mp3 |
ДАХЭЖАН
(Daxezhan; name of a girl; literally: 'Beautiful Princess')
Уи щхьэцыгъуэ дахэри фIыуэ зэIубох,
А уи нэ нагъуитIым нурыр къыщIех.
Уи нэм сыщIэплъэхъукIэ си гур сIэпех,
А уи нэ нагъуитIым сэ сыдэхьэхащ!
Сэ фIыуэ слъагъуу Дахэжан,
Си нэм хуэдэу Дахэжан,
Си псэм хуэдэу Дахэжан,
Дахэ дыдэу Дахэжан!
Сыт силажьэр, Дахэжан? [Сэ] сыщIалэ къуданщ.
Узыхуэмей щIалэхэм щхьэ сэ сахубжа?
Усхуемейуэ щытымэ сыт щIыжомыIар?
Лъагъуныгъэр гущIэгъуншэу сыт къыщIэбгъэнар?!
Сэ фIыуэ слъагъуу Дахэжан,
Си нэм хуэдэу Дахэжан,
Си псэм хуэдэу Дахэжан,
Дахэ дыдэу Дахэжан!
ФIыуэ узолъагъу жыпIэу щхьэ сыдепхьэха?
МафIэр IэкIэ сыбгъэубыду уIукIуэтыжа,
Жыжьэу укъыщыту сэ укъыскIэлъоплъ,
Псы пэгуныр IэкIэ пIыгъу мафIэм сыбогъэс!
Сэ фIыуэ слъагъуу Дахэжан,
Си нэм хуэдэу Дахэжан,
Си псэм хуэдэу Дахэжан,
Дахэ дыдэу Дахэжан!
ЩIалэ дахэ улъыхъумэ, дахэр дахэлъыхъущ,
ЩIалэ дэгъуэ улъыхъумэ уэ пхуэдэ сыхъунщ,
ЩIалэ хъыжьэу уи яужь итхэр пкIэрылъэлъыжынщ,
Е ущыуэу IэщIыб сыпщIмэ ухущIегъуэжынщ!
Сэ фIыуэ слъагъуу Дахэжан,
Си нэм хуэдэу Дахэжан,
Си псэм хуэдэу Дахэжан,
Дахэ дыдэу Дахэжан!
ТIэкIу нэхъ хъыжьэу уи яужь итхэм гум укъыранэнщ,
Нэсыпыншэу тIысыжахэм уахэтIысхьэжынщ,
Уэ Iэзэгъуэ димыIэжу щхьэ дыкъэбгъэна?
А уи нэ нагъуитIым сэ сытекIуэдащ!
Сэ фIыуэ слъагъуу Дахэжан,
Си нэм хуэдэу Дахэжан,
Си псэм хуэдэу Дахэжан,
Дахэ дыдэу Дахэжан!
Three versions of the popular song are presented. The first is (probably) by the great bard Hezhdal Qwnizch (Къуныжь Хьэждал). It is performed in the most traditional way (solo bard playing the shich'epshine, the Circassian violin). The second version is by the talented Mamlyuki Ensemble (from the amazing album ‘Qeberdey’ ['Kabarda']), which is directed by Amirx'an Hex'wpasch'e (Jr.), a scion of the Hex'wpasch'e musical dynasty. The last rendition is by Cheriym Nexwsch.
|
|
DaxezhanQwnizch.mp3 Size : 3394 Kb Type : mp3 |
|
|
DaxezhanMamlyuki.mp3 Size : 1977 Kb Type : mp3 |
|
|
DaxezhanNexwsch.mp3 Size : 4595 Kb Type : mp3 |
ЩЫРТIЫМ (Shirt'im)
Live performance of ‘Shirt’im’, name of a traditional (Adigean) lyrical song, arranged by Aslhencheriy Nexay, artistic director of the Adigean State Folk Song Ensemble 'Yislhamiy'. The lead singer is Susanna X’wak’we. The first two stanzas go like this: ‘ЩыртIым зыфаIорэ пшъэшъэ шIуцIэ пэрыкъ. Пхъэ такъырым тесу сэмэркъэу ренэу’. This is Circassian music taken to heavenly heights.
|
|
Shirt'im.mp3 Size : 4294 Kb Type : mp3 |
ХЬЭГЪОЖЪ ИЗЭФАКIУ
(Heghwezch yizefak’w; The Dance of Heghwezch) (Weriyda)
Incredible modulations of the accordion in its interplay with the human voice. This is a live performance by the Adigean State Folk Song Ensemble 'Yislhamiy'.
|
|
DanceOfHeghwezch.mp3 Size : 5851 Kb Type : mp3 |
'Yislhamiy' performing Heghwezch yizefak’w (The Dance of Heghwezch).
