Nart Musical Extravaganza
Anthems and Songs of the Circassian Nart Epos
АДЫГЭ НАРТ ПШЫНАЛЪЭХЭР
In addition to the songs presented here, there are (recorded) anthems on Ashemez (two songs are forthcoming), Baterez, Lady Satanay, Toteresh, etc. These shall be uploaded as they become available to me. I would appreciate any files sent to me (to jaimoukha@gmail.com), especially from the Western Circassian (Adigean) repertoire. If any one has the seminal album «АДЫГЭ НАРТ ПШЫНАЛЪЭХЭР» (‘Adige Nart Pshinalhexer’) [‘Circassian Nart Melodies’], Melodiya, 1987, it would be worth considering digitizing it and making it available online.
1. Song of the Ancient Narts
(Нартыжь уэрэд; Nartizch Wered)
[Kabardian]
Ziramikw Qardenghwsch' (КъардэнгъущI Зырамыку)
Words of the song are found in Z. Qardenghwsch’, 1979, p25. For the words and sheet music, see Z. Qardenghwsch’, 1969, pp 9-10.
This anthem conveys the Circassian conception of the creation of their universe.
Си джатэжьурэ, уой дуней, хьэщхьэрыIуэдзэ,
И дзэпкъитIымкIэ, уой, лъыр йожэхри.
My great sabre is as fearsome as a crazed hound,
Streaming crimson blood down its twosome fangs.
Chant of the Ancient Narts.wma Size : 8059 Kb Type : wma |
|
2. Bedinoqwe’s Melody
(Бэдынокъуэ и пшыналъэ; Bedinoqwe yi Pshinalhe)
Vladimir Bereghwn (Бэрэгъун Владимир)
This song is from the epic album «АДЫГЭ НАРТ ПШЫНАЛЪЭХЭР» (‘Adige Nart Pshinalhexer’) [‘Circassian Nart Melodies’], Melodiya, 1987.
This is part of one of the epic songs on Bedinoqwe’s heroism and exploits. It describes the appearance of the intrepid horseman.
When the exotic warrior set on his campaigns on his steed, his two hounds played by his two sides and his two eagles perched on his shoulders. The sun shone on his right shoulder and snow fell on his left. He was preceded sometimes by a great conflagration and by thick mist at others, and a multitude of rooks swarmed, or wild birds soared, in his wake. His steed sprang and spun. The coals issuing from Bedinoqwe’s mouth set the sides of his path on fire…
Bedinoqwe was the son of Bedin and a Nart female warrior who fought the Chint (generic term for the enemies of the Narts) incognita in men’s war costume. Bedin and his wife lived on the bank of the
Bedinoqwe’s Melody.mp3 Size : 1106 Kb Type : mp3 |
|
3. Bedinoqwe’s Melody
(Бэдынокъуэ и пшыналъэ; Bedinoqwe yi Pshinalhe)
[Kabardian]
Zawir Tut (Тут Заур; Tutov).
Words of the song are found in Z. Qardenghwsch’, 1979, pp 16-19. Two versions of the song are presented, one by Zawir Tut and the other by Ziramikw Qardenghwsch’. Tut’s version is shorter.
This is Bedinoqwe’s anthem performed by the famous baritone. Bedinoqwe was the son of Bedin and a Nart female warrior who fought the Chint (generic term for the enemies of the Narts) incognita in men’s war costume. Bedin and his wife lived on the bank of the
Bedinoqwe’s Melody, Tut.mp3 Size : 2140 Kb Type : mp3 |
|
4. Bedinoqwe’s Melody
(Бэдынокъуэ и пшыналъэ; Bedinoqwe yi Pshinalhe)
Ziramikw Qardenghwsch' (КъардэнгъущI Зырамыку)
This is a complete version of the anthem. See preceding entry for information.
Bedinoqwe’s Melody, Qardenghwsch'.wma Size : 6295 Kb Type : wma |
|
5. Bedinoqwe’s Lullaby
(Бэдынокъуэ и пшыналъэм щыщ пычыгъуэ)
Valantina Sosmaq (Сосмакъ Валантинэ; Sosmakova)
This song is from the monumental album «АДЫГЭ НАРТ ПШЫНАЛЪЭХЭР» (‘Adige Nart Pshinalhexer’) [‘Circassian Nart Melodies’], Melodiya, 1987.
Bedinoqwe's Lullaby.mp3 Size : 8296 Kb Type : mp3 |
|
6. Nart Sosriqwe’s Melody
(Нарт Сосрыкъуэ и пшыналъэ; Nart Sosriqwe yi Pshinalhe)
The words of the tale are available in A. I. Alieva and A. M. Gutova, 1979, pp 71-5 (see 'Circassian Bibliography' section of this website). The first stanza of this song is perhaps the most recognizable in the whole of the Nart repertoire.
Сосрыкъуэу ди къан, Сосрыкъуэу ди нэху, Зи мэIухур дыщафэ, Афэр зи джанэ куэщI! … |
Sosriqwe is our beloved one, Sosriqwe is the light of our lives, Whose shield is silverine, [and] Whose shirt-hem is a coat of mail! … |
This is the story of the epic duels between Sosriqwe and Toteresh on
Nart Sosriqwe’s Melody.mp3 Size : 12016 Kb Type : mp3 |
|
7. Lashin Addresses the Great Narts
(Лашын нартыжьхэм яхуоусэ; Lashin Nartizchxem Yaxwowise)
[Kabardian]
Valantina Sosmaq (Сосмакъ Валантинэ)?
This song is from the monumental album «АДЫГЭ НАРТ ПШЫНАЛЪЭХЭР» (‘Adige Nart Pshinalhexer’) [‘Circassian Nart Melodies’], Melodiya, 1987.
For the words and sheet music of the song, see Z. Qardenghwsch’, 1969, pp 11-14. Words of the song (under the title ‘Lashin yi Pshinalhe’ [‘Lashin’s Melody’]) are also found in Z. Qardenghwsch’, 1979, pp 22-4. An English translation – ‘Lashyn’s Satirical Couplets about the Nart Men’ – is available in J. Colarusso, 2002, pp 175-6. The music file itself contains the words of the anthem.
Lashin in turn addresses the Narts in derision. She refuses Amisch, Lhepsch, Schebetiniqwe, Sosriqwe, Ariqschawe, Lhebitsezchey, Yex’wtenijizch, Schawey son of Qanzh, as suitors, but avows to accept Ashemez son of Ashe as a husband if he offers his solicitations. When Ashemez refuses her suit, she adds him to her list of non-suitors.
Лашын нартыжьхэм хуаусэ
1.
И бжьамиижьыр жьыуэ къегъаджэ,
И мэл гуартэшхуэр джабэм кlэрехуэ.
Нартхэ Амыщыжьри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ къыслъыхъуами, сыхуэмейкъэ!
2.
Дагъэр и нэкlум къыревыкlыри,
И пщэм мэл хьэпlатlэри кlэрымыкlи.
Нартхэ Амыщыжьри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ къыслъыхъуами, сыхуэмейкъэ!
3.
Мафlэр и lэгум къолыдыкlыри,
Зэпэлыдыкlыри и lэщlагъэщ.
Нартхэ Лъэпщ къанри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ къыслъыхъуами, сыхуэмейкъэ!
4.
Пщэдджыжьым си къалэнщи узогъэпскlри,
Пщыхьэщхьэ къэскlэ хэт усхуигъэпскlын?
Нартхэ Лъэпщ къанри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ къыслыхъуами, сыхуэмейкъэ!
5.
Курпыщхьэ бжьэпэ укъыщоуэри,
Джылызэ нэсыжари еблыгъуэхщ жи.
Нарт Щэбэтыныкъуэри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ укъыслъыхъуми, сыпхуэмейкъэ!
6.
Гъуэгыгъуащэри бадзэуэгъуэ щакlуэри зэдохьри,
Губгъуэм уит зэпытщи, сыпхуэмейкъэ.
Нарт Щэбэтыныкъуэри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ укъыслъыхъуми, сыпхуэмейкъэ!
7.
Цей lэфракlэ щэщlыр лъэпэд пхуримыкъу,
Уэ цей пхурикъуни сэ хэт езгъэджын?
Нартхэ Арыкъщауэри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ укъыслыхъуми, сыпхуэмейкъэ!
8.
Лъэбыцэжьейри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ укъыслъыхъу щхьэкlэ, сыпхуэмейкъэ!
Шэпсыранэ жэпкъым ухэкlуадэм,
Пхъэ вакъэ шууэ дэнэ укъисхыжын?
9.
Афэ гъуэншэджиблыр къегъэлажьэ,
И къаугъэ лажьэми дэ димыкlи.
Нарт Ехъутэныджыжьри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ къыслъыхъуами, сыхуэмейкъэ!
10.
Шы джэмыдэжьыр хым нытырехуэ
Кхъуэ къуэлэн щийри и зэ къэхугъуэщ.
Къанж и къуэ Щауей си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ къыслъыхъуами, сыхуэмейкъэ!
И анэр нэрыбгейщи, сезэгъынукъым!
11.
И Тхъуэжьей цlыкlур лъэбышэ мащlэщ,
Езы цlыкlур жырщи, lэщэхуэфlкъэ.
Нартхэ Сосрыкъуэри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ къыслъыхъуами сыхуэмейкъэ!
Лъэпэкlэрыхъщ, жэмыхъуэрылъхущ,
Фыз псэжьым къилъхуащи сыхуэмейкъэ.
Нартхэ Сосрыкъуэри си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ къыслъыхъуами, сыхуэмейкъэ!
12.
И шы пэхушхуэр насэ-пасэщ,
Езы цlыкlур есщи, lэщэхуэфlкъэ.
Ашэм и къуэ Ашэмэзыр си псэлъыхъукъэ,
Зы шу къыслъигъэхъуми, сыдэкlуэнут!
13. (Ashemez's response)
Емыщlэхэ гуащэм уэ урипхъу кlасэт,
Удиблым я кум ущагъэсат.
Нарт щауэфlу исхэми уахуоусэ,
Бэрэ усхуэусэми, сыпхуэмейкъэ.
Уи lуданэ-мастэр зэкlэлъымакlуэщ,
Уи жьэ къемыкlуэ къэнэжакъым)!
14.
Тэджэлей цlыкlур, дыщэ мэlури,
Лlыгъэкlэ зыбгъэlу щхьэкlэ, улlымыхъукъэ!
Ашэм и къуэ Ашэмэзыр си псэлъыхъукъэ,
Бэрэ укъыслъыхъуми, сыпхуэмейкъэ!
Lashin Addresses the Great Narts.mp3 Size : 4194 Kb Type : mp3 |
|